Tüm doktor muayenelerinde olduğu gibi jinekolojik incelemenin de ilk basamağı öykü almak ya da tıbbi deyimi ile anamnez almaktır. Bu aşama son derece önemlidir. Özellikle doktorunuza ilk defa muayene oluyorsanız anamnez doktorunuzun sizi tanıması ve olası problemler ve tanı hakkında fikir edinebilmesi için son derece önemlidir.

Anamnez sırasında doktorunuz ile aranızda bir sır ortaklığı oluşur. Anamnezde doktorunuza vereceğiniz bilgiler sizin onayınız olmadan asla üçüncü kişilere iletilmez, dosyanızdaki ve kayıtlardaki bilgiler başkalarıyla paylaşılmaz. Buna eşiniz, anneniz, akrabalarınız vb. dahildir. Jinekolojik öykü ve muayeneyi diğer tıp branş muayenelerinden ayıran önemli bir özelik bilgilerin doktor ile hasta arasında kalmasıdır. Genelde öykü alma ve görüşme muayenenin yapıldığı odadan başka bir mekanda olur. Bu sırada yanınızda muayeneye beraber geldiğiniz kişiler bulunabilir. Eğer görüşmede yalnız olmak isterseniz doktorunuz bu odaya sizden başka kimseyi almayacaktır.

Kişisel bilgiler
Anamnezin ilk aşaması kişinin demografik bilgileri ile ilgilidir. Burada doktorunuz size şu soruları soracaktır:

• Adınız soyadınız
• Yaşınız
• Mesleğiniz
• Medeni durumunuz
• Eğer bekarsanız cinsel ilişkinizin olup olmadığı
• Evliyseniz bunun süresi

Jinekolojik öykü

Adet düzeniniz. Adet kanamalarınızın kaç günde bir olduğu, kaç gün sürdüğü ve kanama miktarının nasıl olduğu

En son ne zaman adet gördüğünüz. Son adet kanamanızın başladığı gün

Son gördüğünüz adet kanamasının beklediğiniz zaman ve düzende bir kanama olup olmadığı,

Ara kanamalarınız olup olmadığı,

Adetler sırasında ağrı olup olmadığı,

Adet öncesinde herhangi bir gerginlik vb. olup olmadığı

Vajinal akıntınızın olup olmadığı, eğer varsa süresi, miktarı, rengi, kokusu gibi ayırıcı özellikleri,

Vajinal kaşıntı olup olmadığı,

Genital bölgede herhangi bir kitle, şişlik, siğil gibi anormallik olup olmadığı,

• İdrar yaparken yanma, sık idrara çıkma gibi yakınmalarınızın olup olmadığı,
• Cinsel ilişki sırasında ya da sonrasında ağrı veya kanama olup olmadığı,
• Vücudunuzda aşırı tüylenme olup olmadığı,

• En son jinekolojik incelemenin ne zaman yapıldığı, bu incelemede herhangi bir tetkik (özellikle smear testi) yapılıp yapılmadığı, eğer yapıldıysa sonuçları, muayene sonrası konulan tanı ve verilen tedavinin ne olduğu

Şu anki yakınmanız

• Doktorunuza muayene olmak için başvurmanızı gerektiren yakınmanızın ne olduğu ve bu yakınma ile ilgili gerekli olabilecek diğer sorular

Obstetrik öykü

• Daha önce hamile kalıp kalmadığınız;
• Eğer hamile kaldıysanız bunların sonuçları (düşük, kürtaj, doğum vb)
• Daha önceki hamileliklerinizde yaşadığınız sorunlar (kanama, preeklempsi vb)
• Doğumlarınızın şekli (sezaryen, normal doğum) ve tarihi
• Eğer sezaryen oldu ise bunun nedeni
• Daha önceden düşük olayı yaşadıysanız sonrasında düşük materyalinde herhangi bir genetik inceleme yapılıp yapılmadığı
• Daha önceden kullandığınız doğum kontrol yöntemleri
• Şu anda kullandığınız doğum kontrol yöntemi

Genel sağlık bilgileri

• Daha önceden tanısı konmuş kronik bir hastalığınız olup olmadığı
• Daha önceden ameliyat geçirip geçirmediğiniz (Buna jinekolojik olmayan bademcik ameliyatı, apandisit ameliyatı, estetik ameliyatlar gibi ameliyatlar da dahildir)
• Düzenli kullandığınız bir ilaç olup olmadığı;
• Bildiğiniz herhangi birşeye karşı alerjiniz olup olmadığı

Aile Öyküsü

• Ailenizde özellikle kadın hastalıkları ile ilgili kanser başta olmak üzere önemli bir hastalık olup olmadığı

Eğer başvuru nedeniniz hamilelik ve takipleri ise yukarıdakilere ek olarak başka sorular da olacaktır

Eğer bu doktorunuz ile olan ilk vizitiniz değilse bu durumda doktorunuz zaten sizi tanıdığı için yukarıdaki soruların cevaplarını biliyordur. Bu durumda sadece o anki yakınmanıza yönelik sorular soracaktır.

Anamnez aşaması sona erdikten sonra doktorunuz siz ve yakınmalarınız hakkında gerekli bilgileri edinmiş ve kafasında olası tanıları ve tedavilerini planlamıştır. Bundan sonraki aşama muayenedir.

Muayene olmadan önce tuvalete gitmeli ve mesanenizi boşaltmalısınız. Muayene odasına girdiğinizde iç çamaşırlarını çıkartmanız, size verilen örtüyü üzerinize alarak jinekolojik masaya uzanmanız ve bacaklarınızı masanın özel yerlerine yerleştirmeniz istenir. Bu aşamada size bir hemşire ya da bayan hastabakıcı eşlik edecektir. Bu çoğu hastada endişe ve korkuyu azaltır. Bu muayene pozisyonuna "jinekolojik pozisyon" ya da "litotomi pozisyonu" adı verilir. Bu pozisyon hem fiziksel hem de ruhsal açıdan gerçekten de rahatsızlık verici bir pozisyondur ancak jinekolojik muayene için en uygun yöntemdir.

Yıllık muayenenin amacı dış genital organlarla birlikte üreme sistemini oluşturan tüm organların pozisyon ve sağlık durumlarını değerlendirmektir. Muayene esnasında aklınıza takılan ya da merak ettiğiniz soruları doktorunuza yöneltmekten çekinmeyin.

Jinekolojik muayene 3 adımdan oluşur. Bunlar sırası ile dış genital organların muayenesi, spekulum incelemesi ve bimanuel muayenedir.

Dış genitallerin muayenesi
Bu aşamada doktorunuz eldivenlerini giyerek dış geniatl organları inceler. Kızarıklık, irritasyon, akıntı, kist veya kitle, genital siğil (kondilom) ya da herhangi başka bir anormallik olup olmadığını araştırır. Muayenenin bu kısmı birkaç saniye alır. Bu aşamada ağrı duyacak herhangi bir işlem olmaz.

Spekulum incelemesi

Rahim ağzını ve vajinayı incelemek için kullanılan metal ya da plastik alete spekulum adı verilir. Alet ördek gagasına benzeyen bir şekildedir. Kapalı olrak vajinaya yerleştirilir ve yavaş bir şekilde açılır. Bu sayede rahim ağzı spekulumun iki kaşığı arasında belirir. Pek çok hekim spekulumu takmadan önce ısıtmayı ya da kayganlaştırıcı kullanmayı tercih ederler. Spekulum takılırken vajinada bir dolgunluk hissedebilirsiniz. Eğer bu aşamada ağrı duyarsanız doktorunuza belirtin. Daha küçük boy bir spekulum kullanılması şikayetleri azaltabilir. Kendinizi rahat bırakabildiğiniz taktirde spekulum incelemesi ağrı ya da acıya neden olmaz. Doktorunuzun spekulumu yumuşak ve nazik haraketler ile yerleştirmesi hem sizi psikolojik olarak rahatlatır hem de acı duymanızı engeller. 

Spekulum muayenesi esnasında vajina duvarları muhtamel lezyonlar, kızarıklıklar ve akıntı açısından incelenir. Aynı şekilde rahim ağzında herhangi bir yara olup olmadığı, akıntı varlığı, renk ve şekil değişikliği ve diğer anormal durumlar değerlendirilir.Enfeksiyon varlığı araştırılır. Eğer smear alınacak ise bu aşamada alınır.

Eğer spekulum takılırken ağrınız olur ise büyük olasılıkla bu kendinizi fazla kasmanıza bağlıdır. Gevşemeye çalışın. Eğer hala daha ağrı devam ediyor ise altta yatan bir problem olabilir.

Bimanuel muayene

Spekulum incelemesi ve smear alınmasından sonra spekulum vajinadan çıkartılır ve elle maueyeneye geçilir. Burada doktorunuz eldiven giydiği eli ile iki parmağını vajinaya yerleştirir.Diğer eli ise karnınızın alt kısmında kasıklara yakın olarak bulunur. Buna bimanuel (iki elle) maueyene adı verilir. Vajinadaki el ile iç genital organlar yukarıya doğru ittirilirken yukarıdaki el ile aşağı doğru bastırılır ve bu sayede organlar iki el arasında hissedilmeye çalışılır.Bu muayenenin amacı 

Rahimin (uterus) büyüklüğünü, şeklini, hareket kabiliyetini değerlendirmek. 
Enfeksiyon belirtisi olan hassasiyet varlığını saptamak 
Yumurtalıklarda kist ya da kitle olup olmadığını, eğer var ise yapısını değerlendirmek 
Pelvis içinde yer dolduran kitle olup olmadığını anlamak var ise yapısını değerlendirmektir. 
Rahim üzerine baskı uygulamak genelde ağrı veren bir işlem değildir. bazı hastalar yumurtalıkların değerlendirilmesi esnasında ağrı duyabilirler ancak bu ağrı sadece işlem esnasında duyulan kısa süreli bir ağrıdır.

Ultrasonografinin yaygın olarak kullanıma girmesinden sonra özel bazı durumlar dışında bimanuel muayene eski önemini yitirmiştir. Kitle ya da şiddetli pelvik enfeksiyonlardan şüphelenilen durumlar dışında bianuel muayene günümüzde fazla kullanılmaz.

Dikkat edilmesi gereken noktalar

Muayenenin hatalı sonuç ve yorumlara mahal bırakmaması açısından, vajinal kayganlaştırıcıların, spermisidlerin, fitillerin 1-2 gün öncesinden itibaren kullanılmaması gereklidir. Eğer cinsel ilişkide bulunulacak ise kondom kullanılmalıdır. 
Menses esnasında ve özellikle ilk gününde muayene mecbur olmadıkça muayene yapılmamalıdır. 
Menses esnasında ya da kanama varsa smear alınamaz. 
Muayene sırasında sakin ve gevşek olmaya gayret edin. 
Muayene öncesinde ve sırasında aklınıza takılan her soruyu doktorunuza sorun